Astrologie, wetenschap en mystiek

Ik zie astrologie als een mogelijkheid om meer diepgang, waarde en betekenis aan onze ervaringen te geven. Als het goed gaat heeft het eerder de sfeer van een prettig gesprek over het leven, als we op een mooie zomeravond met vrienden praten, dan een droge analyse van planeetstanden. Soms heeft het een beetje weg van therapie omdat we ook kunnen praten over wat pijnlijk is en moeizaam gaat, andere keren heeft het met spiritualiteit gemeen dat we ook onze hoogste en meest indrukwekkende ervaringen kunnen delen. Het is inderdaad niet wetenschappelijk onderbouwd, maar kan desalniettemin wel veel voor iemand betekenen. 

Door een astrologiegesprek krijg je meer inzicht en overzicht –  want we praten bijvoorbeeld over wie je bent, wat je motiveert, wat je nodig hebt om je goed te voelen, waar je blij van wordt, wat beslist niet bij je past en hoe je het beste kunt groeien.

 Astrologie en astronomie

Lang geleden waren astronomie en astrologie nog niet van elkaar gescheiden, maar door de evolutie van de wetenschap vanaf de 17^e eeuw zijn die twee al honderden jaren uit elkaar gegroeid, en de moderne wetenschappelijke methodes maken gehakt van de meeste claims die vanuit de astrologie worden gedaan. En eerlijk gezegd – er wordt ook een hoop onzin verkocht, waardoor het soms moeilijk is om de werkelijke waarde van astrologie te zien. Die ligt namelijk niet in het kunnen vertellen wat je karakter is aan de hand van een sterrenbeeld, noch in het voorspellen wat je vandaag, of het komend jaar zult gaan meemaken. Als dat al eens klopt is dat meestal toeval. Meestal is alles zo breed en vaag geformuleerd dat het achteraf wel juist lijkt, zolang we tenminste maar niet al te gedetailleerd kijken.

Eén van de redenen dat astrologie allang geen wetenschap meer is, is omdat astrologen niet werken via een proces van onderzoek, experimenteren, data verzamelen, conclusies trekken, publiceren en daarna kritiek van andere astrologen meenemen om zo steeds dichter bij de waarheid komen. Astrologie bestaat uit een interpretatie van symbolen en soms is iemand daarin bijzonder begenadigd, schrijft dat goed op, en dan wordt dat boek “een klassieker”. Op die manier leren astrologen van elkaar, maar niemand controleert de waarde van die kennis.

Dat is een andere reden dat astrologie geen wetenschap is; iedereen die academisch geschoold is moet vergelijkbare examens afleggen en heeft daardoor min of meer dezelfde kennis van het vak. Dat geldt zeker niet voor astrologen; omdat de titel niet beschermd is kan iedereen zich zo noemen, ongeacht hoeveel, of hoe weinig, studie er is gedaan. Dus het vinden van astrologen die pertinente onzin uitkramen is niet echt moeilijk. Astronomen daarentegen hebben allemaal een zelfde scholing gehad, en de diepte van hun kennis is onderling vergelijkbaar.

Astrologie en wetenschap

De paar keren dat er wel via de wetenschappelijke methode onderzoek werd gedaan naar het werk van astrologen vielen ze ook keer op keer door de mand. Zo bleek er geen relatie tussen sterrenbeeld en beroep en is er geen verband gevonden tussen volle maan en het aantal geboortes, psychoses of moorden van die dag. Ook de menstruatie cyclus is te individueel om in verband te brengen met de stand van de maan. Er bleek ooit wel een (zwak) verband tussen de stand van o.a. Mars en Jupiter en een aantal beroepen, maar dat week juist af van wat astrologie daar altijd over had beweerd. Astrologen bleken niet in staat om anonieme horoscopen op de juiste manier te koppelen aan mensen van wie ze een biografie kregen. Mensen beoordeelden astrologische karakter beschrijvingen als juist, terwijl die willekeurig gegenereerd waren. Dus dat ziet er nogal treurig uit allemaal, en lijkt tegenstanders van de astrologie meer dan voldoende munitie te geven.

Eén bezwaar tegen de astrologie, dat vaak door tegenstanders wordt genoemd, is echter onjuist.

De positie van de sterrenbeelden wordt gedefinieerd door het moment dat de Zon precies boven de evenaar staat op 21 maart; dat is altijd 0°00’00” Ram, en vanaf daar wordt de hemel in 12 precies gelijke stukken van elk 30° verdeeld – de twaalf tekens van de zodiak. Als we nog voorbij de planeten kijken zien we – veel verder weg – een aantal sterren op de achtergrond. Door een tolbeweging van de aarde lijken ze langzaam van plek te veranderen, waardoor ze nu anders staan dan 4000 jaar geleden, toen astrologie ontstond. Maar eigenlijk doen die sterren op de achtergrond er niet toe. Dat er “achter de planeten” verschillende sterren te zien zijn is niet van belang, en speelt geen rol in de interpretatie. Dat is dan weer wel één argument minder voor de tegenstanders van de astrologie.

Vooralsnog is de verhouding tussen wetenschap en astrologie niet erg vriendschappelijk, en de kans dat dat gaat veranderen lijkt bijzonder klein. Wetenschap is één van de mooiste creaties van homo sapiens, en methodisch, kritisch en rationeel denken en de daaruit voortvloeiende technologie heeft de wereld een totaal ander aanzien gegeven. Ons leven is daardoor op veel gebieden een stuk veiliger en comfortabeler geworden. Astrologie heeft een historische waarde, of levert een mooi gesprek op – maar voor de ontwikkeling van de mensheid is het toch van marginaal belang.

De betekenis van persoonlijke ervaringen

Maar om een mens te zijn heb je meer nodig dan rationaliteit, wiskunde en technologie. Wetenschap biedt weinig troost als je kind overlijdt, vertelt je niet hoe je om moet gaan met een vergiftigende jaloezie, kan niet helpen als je niet weet wat je met je leven aan moet. Om een mens te zijn moeten we onze weg zien te vinden in werk en liefde, onder ogen zien dat we soms bang zijn alleen maar een loser te zijn, of bij tegenslag leren omgaan met gevoelens van falen en verlies. Liefde, angst, noodlot, de zin van het leven – het zijn allemaal grote vragen, maar de wetenschap kan ze niet beantwoorden.

Wat ontbreekt in de rationaliteit is magie, mysterie, verwondering. Een kilometer is niet meer waard dan een centimeter, maar om te leven moeten we wel kunnen bepalen wat we belangrijk vinden. We willen namelijk ook een waardevol leven hebben, voelen dat ons leven betekenis en zin heeft. Soms hebben we behoefte aan handvaten over hoe te leven, of advies over wat we in een gegeven situatie moeten doen. Maar wetenschap zal ons eerder vertellen dat we in een universum leven waarin menselijk leven klein en betekenisloos is, en dat veel bepaald wordt door toeval en willekeur, of door wetmatigheden die volstrekt onpersoonlijk zijn.

Vroeger konden we de antwoorden op de grote vragen in de traditionele religie vinden, maar voor veel mensen zijn die antwoorden niet langer bevredigend. Daardoor is er de afgelopen vijftig jaar veel meer belangstelling gekomen voor spiritualiteit. Wat dat precies is valt moeilijk te definiëren, juist omdat er zoveel ruimte is om dat persoonlijk in te vullen. Maar hier vind je wel discussies over wat belangrijk en waardevol is in het leven, en je kunt zelf bepalen wat je daarin het meest aanspreekt.

Daarnaast praten mensen graag met andere mensen over wat er in hun leven gebeurt. Vriendschappen bieden bij uitstek de mogelijkheid om samen met anderen te onderzoeken wat we voelen, wat we graag zouden willen, waar we bang voor zijn, waar we naar toe willen gaan – kortom, wat we van ons leven willen gaan maken. Gesprekken kunnen enorm verrijkend zijn in de zoektocht naar wat werkelijk waardevol is. Uiteindelijk moeten we zelf kiezen, maar het voelt wel een stuk prettiger als we daar met anderen over kunnen praten.

En behalve praten met anderen kunnen we ook zelf gaan lezen. Over vrijwel elk onderwerp zijn boeken geschreven, dus ook over de grote levensvragen.  Daarnaast kunnen we zowel in de bladen als online hierover artikelen vinden. Het is veel gebruikelijker  geworden om alles bespreekbaar te maken, dus ook als we enige gene voelen over wat ons bezighoudt kunnen we veilig en in alle rust lezen wat anderen er over gezegd en geschreven hebben. Zo kunnen we zelf ook een heleboel uitzoeken.

Astrologie en betekenis

Op die manier kun je ook in contact komen met astrologie. Dat je af en toe in de bladen een dag- of jaarhoroscoop tegenkomt lijkt vrijwel onvermijdelijk, en hoewel soms amusant zijn ze geen van allen geloofwaardig. Het lijkt namelijk erg onwaarschijnlijk dat bijvoorbeeld alle Weegschalen een moeilijk financieel jaar gaan meemaken; de peuters, maar ook de volwassen en bejaarden. Dus hier zal 90% terecht al meteen afhaken.

Als het gaat om de verdiepende vorm astrologie is namelijk alleen een persoonlijke horoscoop van waarde. Maar een horoscoop krijgt pas betekenis door interpretatie, en hoewel daar wel regels voor zijn mogen die creatief en naar eigen inzicht toegepast worden. En interpretatie is weer erg afhankelijk van degene die dat doet; de ene astroloog is de andere niet. Sommigen gaan erg diep, anderen blijven oppervlakkig. Sommigen zijn verrassend origineel, anderen blijven steken in vanzelfsprekendheden. Sommigen hebben veel gelezen en beschikken over een behoorlijke dosis psychologisch inzicht, anderen zijn hierin wat beperkter.

Belangrijk is dat de astroloog bij de uitleg van de horoscoop aansluiting vindt bij de manier waarop je zelf naar je leven kijkt, maar tegelijkertijd er meer over weet te zeggen dan wat je zelf ook al had bedacht. Op die manier kan een astrologiegesprek een verdieping van je ervaring geven – je begrijpt beter wat er in je leven gebeurt. 

Het raadsel

Wat misschien wel het meest schuurt bij mensen die rationeel en sceptisch naar astrologie kijken is dat er blijkbaar mensen zijn die geloven dat de positie van de planeten betekenis zou hebben voor iemands persoonlijk leven. Dat mensen betekenis in hun leven willen zien, en daar met anderen over willen praten is nog daar aan toe. Maar geloven dat de stand van de planeten iets zou zeggen over wat er in iemands leven gebeurt, of hoe dat ervaren wordt is duidelijk een stap te ver.

Het is ook moeilijk te zien hoe daar een rationele verklaring voor zou kunnen bestaan. Het is niet zo dat allerlei eigenschappen pas bij de geboorte door de stand van de planeten worden vastgelegd – genetica is daar een veel betere verklaring voor. Niet volledig, want we zien ook dat eeneiige tweelingen zich verschillend kunnen ontwikkelen; maar dan kunnen pedagogiek en psychologie uitleggen waarom dat gebeurt. En ook die verklaren niet alles – maar dan helpen  sociologie, antropologie, geschiedenis en economie wel om meer te vertellen over het gedrag van grote groepen van mensen. Je kunt kortom met behulp van wetenschap een heleboel verklaren, zowel op collectief als persoonlijk en individueel niveau.

Wel altijd met behulp van begrippen die objectief, gestandaardiseerd en afstandelijk zijn – terwijl de subjectieve, directe ervaring hoe het is om jou te zijn subjectief, uniek en intiem is. Niemand anders kan voelen hoe het is om jou te zijn.

Om dat verschil te overbruggen is iets anders nodig dan een analytische manier van kijken – we moeten gebruik maken van een andere taal, en concepten gebruiken die ruimte laat voor een holistische, inclusieve manier van begrijpen. Daarbij kun je termen gebruiken die misschien niet helemaal eenduidig gedefinieerd worden; energie, kwaliteit, a-causaal, verstrengeld, onderling afhankelijk.

Het mysterie

Astrologie gaat uit van het principe dat de stand van de planeten een reflectie is van de kwaliteit van een bepaald moment; niet veroorzakend, maar spiegelend. Omdat het universum één geheel is is ieder afzonderlijk verschijnsel tegelijkertijd oorzaak en gevolg – alles is ingebed in grotere structuren, en zelf opgebouwd uit kleinere delen. Alles bestaat binnen een context, alles heeft meerdere betekenissen, niets heeft een onveranderlijke kern, alles hangt af van perspectief, en niets staat werkelijk voor altijd vast, omdat alles evolueert. Deze vloeiende manier van kijken laat ook ruimte voor het idee dat ieder individu beïnvloed wordt door patronen, krachten en ordes die vele malen groter zijn dan wat direct zichtbaar is.

En hoewel dat aardig mijn levensfilosofie weergeeft, heb ik dan tegelijkertijd nog steeds geen flauw idee waarom de positie van de planeten tijdens iemands geboorte zo diepgaand samenhangt met de levensloop van een individu. Ik weet heel goed hoe astrologie werkt, maar eigenlijk niet waarom de stand van de planeten een reflectie is van de kwaliteit van een bepaald moment. Dat blijft dan nog steeds een diep mysterie.

En dus moet ik nog verder gaan – en rationaliteit en logische verklaringen voorlopig maar achter laten totdat ze weer bruikbaar zijn. De tegenstelling van ik-hier en kosmos-daar loslaten om een eenheid te ontdekken die altijd al aanwezig was, maar steeds over het hoofd werd gezien. Ik kan mijzelf voelen alsof ik in mijn hoofd zit, zo ongeveer achter mijn ogen, en dan ben ik gevangen in een lichaam. Dat lichaam is in de wereld, en die wereld is in de kosmos. Maar ik kan ook zien dat de kosmos, deze wereld, dit lichaam en dat afzonderlijke ik-gevoel in mij verschijnen. Ik kan dat zien en ervaren, omdat ik ben wat is. Want mijn diepste Zelf, waar grenzen en verschillen allemaal opgelost zijn, waar alleen maar roerloze stilte is, is niet anders dan de kosmos in beweging; het zingen van een vogel op een vroege ochtend, de flits van de bliksem, het vallen van een blad in de herfst, het ruisen van de regen. Ik ben dat alles. In mij bewegen sterren en planeten, en ze bewegen ook in jou. De kosmos ervaart zichzelf door jou en mij, kent zichzelf doordat wij kijken, voelen, proeven en horen. Je bent niet deel van een geheel, maar dat geheel zelf. In jou, in mij, in ons, ontvouwt zich van moment tot moment, in een eeuwig Nu, in een proces zonder begin of einde, de gehele Kosmos – onophoudelijk, wonderbaarlijk, gemakkelijk en vanzelfsprekend.

En dan weet ik nog steeds niet precies waarom de positie van de planeten zo accuraat onze innerlijke wereld weerspiegelt - maar ik heb nu wel een vermoeden.